Oppepper werd afknapper: Duitsers drukken ons Droomboek

[september 2013]  Eind augustus viel bij elk huishouden in Nederland een bon op de deurmat waarmee het ‘Droomboek’ gratis kan worden afgehaald bij de boekhandel. De miljoenenoplage van het boek, dat op 5 september in paleis Het Loo in Apeldoorn officieel aan Koning Willem-Alexander werd aangeboden, had een mooie oppepper kunnen zijn voor grafisch Nederland. Maar het Droomboek – door de Nationale Postcode Loterij gesponsord met 5 miljoen euro – wordt in Duitsland gemaakt.

Hans Wijers, de voorzitter van het Nationaal Comité Inhuldiging (NCI) maakt op 25 februari een aantal nationale initiatieven ter gelegenheid van de aanstaande troonswisseling bekend. Er komen Koningsspelen voor de basisschoolleerlingen. Er zal een Koningslied worden gecomponeerd. En er komt een boek. Een boek met dromen voor ons land, die door iedereen aangeleverd kunnen worden via een platform, ter inspiratie van de nieuwe koning. Wijers zegt: “We hebben de ambitie dat dit boek later in het jaar gratis kan worden aangeboden aan alle huishoudens van ons land.” Kees Mouthaan, de drijvende kracht achter het grafische samenwerkingsverband Digi Groep, hoort Wijers met verbazing aan: “Dat lijkt wel heel erg op óns idee!”

Geen reactie

Mouthaan heeft namelijk al op 6 februari, een week nadat koningin Beatrix haar aftreden aankondigt, contact gezocht met de Rijksvoorlichtingsdient om ze te vertellen over zijn plan een boek te maken ter gelegenheid van de troonwisseling: “Binnen de Digi Groep hebben we een systeem ontwikkeld waarmee volledig automatisch een boek kan worden samengesteld. Via een website kan iedereen content voor dat boek aanleveren en opmaken. We hebben die infrastructuur klaar staan en de troonwisseling lijkt ons een mooie gelegenheid om het platform te lanceren.” De RVD verwijst echter naar het NCI, maar Mouthaan krijgt daar geen enkele reactie op zijn pogingen om in contact te komen. Als Wijers dan het ‘Droomboek’ aankondigt, biedt Mouthaan nog aan om toch in ieder geval gebruik te maken van zijn systeem dat al in de startblokken staat – maar opnieuw blijft elke reactie uit.

Ander traject

Henk Reuters, marketing & sales directeur van Johan Enschedé Amsterdam (JEA), begint na de persconferentie van Wijers meteen te bellen en krijgt wel contact. Hij mag gaan rekenen. JEA heeft dan al de opdracht binnen voor de productie van de officiële ‘Akte van Abdicatie’, te vervaardigen in zeefdruk op perkament en met de hand van bladgoud te voorzien. Die order is afkomstig van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties – “een heel ander traject dan het Droomboek en de Koningsspelen van het NCI”, aldus Reuters.

De gevraagde versie van een gebonden boek wordt vooral lastig qua afwerking, constateert Reuters: “Maar we hebben samen met binderij Hexspoor ook nog een mooi alternatief idee, met bijbehorende dummies, op tafel gelegd.” Hij doet tevens een gooi naar het drukken van de certificaten voor de kinderen die deelnemen aan de Koningspelen, maar die opdracht blijkt dan al vergeven aan drukkerij Opmeer in Den Haag.

Gelegenheidscombinatie

Door een gelegenheidscombinatie te vormen met Adel in Almere en Schuttersmagazijn in Hasselt denkt Steven Yntema, directeur van MediaCenter Rotterdam, een goede kans te maken. Hij vertelt in een interview in het FD: “De drukorder hadden we gemakkelijk aangekund.” Om de bindkosten – ‘goed voor 50 procent van de kostprijs’ – nog wat te kunnen verlagen, zegt hij de mogelijkheid achter de hand te hebben gehouden om het bindwerk te verdelen over partijen in binnen- en buitenland. Het NCI meent na de eerste offerteronde echter dat de kostenverschillen ‘niet te overbruggen’ zijn. Yntema weet niet hoe groot dat verschil was: “Mij is in ieder geval niet gevraagd een eventueel verschil te overbruggen.”

Samenwerken moet

“Wij wilden graag een deel doen”, stelt Bram Houtman, directeur van binderij Callenbach. Verschillende partijen benaderen hem voor een prijsopgave: “Anderhalf of twee miljoen boeken, dat kunnen wij in zo’n korte tijd niet aan. Er zaten maar vijf of zes weken tussen de aanlevering van het drukwerk en het afleveren van de gebonden boeken. Onze harde band capaciteit is afgestemd op de vraag in de markt, dus dan zal je moeten samenwerken om zo’n uitzonderlijke klus te klaren. Ik heb daarover ook goed contact gehad met bijvoorbeeld binderij Hexspoor en met Wilco in Amersfoort.”

Veel geld

Op 18 juni wordt bekend dat Mohn Media in Gütersloh het Droomboek mag drukken. Het is onderdeel van Arvato Bertelsmann. “Wir drucken 750 Mio. Bücher pro Jahr”, pocht de website van het moederbedrijf. Henk Reuters (JEA) kent het Duitse bedrijf wel: “Voor de Nationale Postcode Loterij drukten wij een agenda, maar die order is ook naar Mohn gegaan.” Hij vindt het jammer dat het niet lukte om het Droomboek binnen te halen: “Maar er is vanuit de klant gewoon correct gehandeld.” Hij is ervan overtuigd dat ‘prijs’ de doorslag heeft gegeven: “Planning-technisch kom je er altijd wel uit. Maar het gaat om veel geld.” Bram Houtman (Callenbach) meent echter: “Met wat meer tijd had er meer gekund.” Steven Yntema (MediaCenter Rotterdam) legt zich in het FD neer bij de uitslag – “Commercieel bezien kom je inderdaad bij deze aanbieder uit” – maar vindt toch dat er in dit speciale geval een andere afweging gemaakt had kunnen worden.

Furore achteraf

Het KVGO reageert aanvankelijk terughoudend en zegt het weliswaar ‘teleurstellend’ te vinden dat het Nationaal Geschenk niet in Nederland wordt geproduceerd, maar: “Wij hebben echter geen signalen ontvangen dat de procedure voor deze mega order niet zorgvuldig is gegaan.” Vakbond CNV Media is kwaad: “De beslissing van het Nationaal Comité Inhuldiging om het in Duitsland te laten drukken wordt nog onbegrijpelijker als je je realiseert dat er iedere week een grafisch bedrijf failliet gaat en er vele in surseance van betaling verkeren.” De meeste nationale kranten pikken de kwestie nu ook op, evenals het NOS Journaal.

Boze brief

Vervolgens spreekt Fons Bakkes, directeur van het KVGO, zich duidelijker uit: “Het zou een mooie oppepper zijn geweest voor onze sector die in zware economische problemen verkeert. Het is onbegrijpelijk dat het Nationaal Comité een drukorder als deze aan een buitenlands bedrijf heeft toegewezen.” KVGO-voorzitter Cees Verweij stuurt er op 26 juni een boze brief aan het NCI achteraan. “Geachte heer Wijers, (…) Het is naar onze mening te gek voor woorden dat het Droomboek, dat wij als een echt ‘nationale’ en eervolle opdracht beschouwen, in Duitsland vervaardigd mag worden.” (…) U had er voor moeten zorgen dat dit bijzondere werk in eigen land en door onze eigen grafische bedrijven geproduceerd had kunnen worden.” Halverwege augustus wacht Verweij nog altijd op antwoord.

Toch trots

Silvan Hexspoor, directeur van binderij Hexspoor in Boxtel, maakt voor zeker vijf Nederlandse drukkerijen een Droomboek-offerte en wordt ook rechtstreeks door de opdrachtgever benaderd. Natuurlijk vindt hij de afloop teleurstellend, maar hij kijkt toch ook terug op een ‘geweldige tijd’: “Ik heb grafisch Nederland weer eens op zijn best gezien. Er was overal enorm veel zin om deze klus gezamenlijk te klaren en er is heel veel overleg geweest tussen partijen over bijvoorbeeld planning en techniek om dit mogelijk te maken. Op die samenwerking mogen we toch echt trots zijn.”

door: Ed Boogaard

[Dit artikel verscheen in september 2013 in vakblad Graficus]