Kodak vindt zichzelf opnieuw uit

Het analoge Kodak op een toppunt in 1982 (Bron: democratandchronicle.com)

Kodak maakt vanaf vandaag een nieuwe start, nu een oplossing is gevonden voor de financiële problemen in de VS . Daarmee rondt topman Antonio Perez een tien jaar durend transformatieproces af, waarin Kodak de omslag van ‘analoog’ naar ‘digitaal’ bedrijf maakte. Het kiest nu voor een toekomst met de grafische industrie als belangrijke pijler.

Afkomstig van HP, waar hij tot 2000 aan de inkjet divisie bouwde, staat Antonio Perez in 2003 voor de uitdaging een nieuwe koers voor Kodak uit te zetten richting een digitale toekomst. Het bedrijf is daarin namelijk achterop geraakt, maar Perez maakt vaart: “Ik wil die slag in vier jaar maken. In 2008 moet het klaar zijn.”

In 2004 stopt Kodak met de verkoop van camera’s voor filmrolletjes in Europa en de VS. In dat zelfde jaar wordt Kodak vlak voor drupa – tegen betaling van 1 (één!) dollar aan haar 50/50 joint-venture partner Heidelberg – volledig eigenaar van NexPress. Ook KPG, een samenwerking met Sun Chemical, komt volledig onder de vlag van Kodak. En het neemt ook Encad,  Scitex Digital Printing (Versamark) en Creo over. Samen vormen al deze onderdelen de Graphic Communications Group (GCG), een van de drie strategische pijlers waar Kodak op wil bouwen – naast Health (beeldtechnologie voor de gezondheidszorg) en Consumer (beeldtechnologie voor consumenten). Eind 2005 maakt Kodak bekend dat het voor het eerst in haar bestaan meer omzet boekt in digitale technologie dan in analoge.

Kodak begint aan reorganisatie onder Perez, in 2003 (Bron: democratandchronicle.com)

‘Wow!’

Perez kijkt ondertussen ook goed rond in de eigen keuken, op zoek naar kansrijke productinnovaties. Een van de ontdekkingen die hij daarbij doet is de Stream inkjettechnologie, die later de basis zal vormen voor Prosper: “Ik kende de inkjetwereld goed en wist dus dat vrijwel iedereen gestopt was met de ontwikkeling van continuous inkjet vanwege problemen met de druppelgrootte. Maar in ons laboratorium  in Rochester bleken er toch nog mensen mee bezig omdat zij het wilden gebruiken voor het vervaardigen van kleine partijen speciale fotografische film. Ik merkte op dat die technologie nooit geschikt zou zijn voor drukwerk, omdat de druppels niet klein genoeg waren. ‘Hoe klein wil je ze hebben?’, vroegen ze. ‘Zo’n 25 of 15 picoliter’, zei ik. ‘Wat dacht je van 3 picoliter?’, vroegen ze. ‘Wow!’, riep ik.  ‘Zorg ervoor dat het echt werkt, dat het in kleur kan, en dat het over drie jaar klaar is.’”

Voorgoed veranderen

Tijdens de ‘inkjet drupa’ van 2008 staat het eerste prototype van Kodak’s inkjetpers, de full colour ‘Stream Concept’, op de stand. De demonstratie van een Stream-inkjetkop op een Müller Martini smalbaan pers maakt bovendien duidelijk dat Kodak op meerdere toepassingen mikt. Perez is vol vertrouwen: “Onze technologie zal de grafische industrie voorgoed veranderen.”
Ook Kodak zelf blijft aan verandering onderhevig. In 2007 is al de Health-divisie afgestoten want Perez wil zich kunnen concentreren op ‘digitale groeikansen’ in beeldtechnologie voor consumenten, professionals en de grafische industrie. Kodak krijgt echter, net als veel andere bedrijven, in de loop van 2008 last van de economische malaise. Eind van dat jaar moet de omzetverwachting worden herzien doordat consumenten minder uitgeven en bedrijven nauwelijks investeren. Ook de kosten die met de voortdurende reorganisatie gepaard gaan beginnen zwaar te wegen. Volgens Perez bevindt Kodak zich echter in een goede positie en hij blijft optimistisch.

Prosper van start

Eind 2009 staakt Kodak opnieuw een analoge activiteit: Kodachrome, de fotografische kleurenfilm die het bedrijf gedurende 74 jaar heeft gemaakt, verdwijnt uit het assortiment als gevolg van de sterk afgenomen vraag onder fotografen.

Op hetzelfde moment worden echter ook de eerste contracten opgesteld voor de levering van de zwart-wit Prosper 1000 inkjetpers waarmee wordt ingezet op de verovering van de boekenmarkt. Bovendien kan de lancering van een full colour Prosper inkjetpers worden aangekondigd: vakbeurs Ipex zal daar in 2010 het podium voor vormen.

Het Prosper-platform wordt als modulair systeem ontworpen zodat er in de toekomst op kan worden voortgebouwd – een strategie die bijvoorbeeld ook bij het NexPress platform is toegepast en klanten de mogelijkheid biedt hun machine te upgraden. Het tijdspad dat Kodak voor Prosper tot 2012 en daarna heeft uitgestippeld omvat ontwikkelingen richting mid-volumes, hogere productiviteit en lagere kosten. Na de transactionele markt (zoals rekeningen) en de boekenmarkt komen dan ook de full colour wereld van Direct Mail en de rest van de grafische industrie in het vizier.

Nog niet klaar

Ipex 2010 staat, net als drupa twee jaar eerder, voor een belangrijk deel in teken van inkjet. Heidelberg haalt bij de start van de beurs weliswaar uit naar het ‘te veel gehypete’ digitaal printen (“Het volume in digitaal printen blijft ver achter bij het offsetvolume”), maar dat kan de stemming bij Kodak niet drukken. Perez onthult trots de Prosper 5000 XL. Hij wordt later dat jaar 65, maar hij heeft op verzoek van Kodak bijgetekend tot 2013: “Ik ben nog niet klaar. De transformatie is goed onderweg, maar niet voltooid. We hebben bijvoorbeeld pas één Prosper pers verkocht en dat moeten er zeker honderd worden.”

Dalende omzet

Kodak kan begin 2011 de verkoop van acht Prosper persen melden – vier in zwart-wit en vier in full colour – en voegt er aan toe dat het werkelijke aantal hoger ligt, maar dat die plaatsingen op verzoek van de klanten pas later bekend zullen worden gemaakt.

De jaarcijfers laten ondertussen zien dat Kodak er nog altijd niet is. De omzet van de Graphic Communications Group (GCG) komt in 2010 op zo’n 2,7 miljard dollar (2 procent lager dan het jaar ervoor) en bestaat voor 0,5 miljard dollar uit digitaal printen, voor 0,6 miljard uit business solutions & services (zoals workflow systemen) en voor 1,5 miljard uit prepress solutions (zoals CTP en platen). Ook de divisie Consumer Imaging behaalt een omzet van zo’n 2,7 miljard dollar (5 procent hoger dan in 2009). De divisie Film, Photofinishing and Entertainment Group (FPEG) ziet de omzet met 22 procent dalen tot ruim 1,7 miljard dollar. De totale omzet van Kodak in 2010 komt daarmee op bijna 7,2 miljard dollar – 6 procent lager dan een jaar eerder, maar bijna een halvering in vergelijking met de ruim 13 miljard in 2003. Zorgelijker is dat er sinds 2004 geen winst meer wordt gemaakt.

Afgeslankt Kodak vraagt 'Chaper 11' aan, in 2011 (Bron: democratandchronicle.com)

Chapter 11

En dan lijkt het in september 2011 opeens snel de verkeerde kant op te gaan. In de internationale pers wordt gespeculeerd op een aanstaand faillissement, maar Kodak herhaalt dat het op koers ligt om in 2012 ‘een winstgevend bedrijf’ te zijn. Op 1 januari  2012 herschikt Kodak haar divisies tot twee marktsegmenten: ‘Consumer’ (voor de op consumenten gerichte producten en diensten) en ‘Commercial’ (met daarin GCG en enkele onderdelen van FPEG). En dan is er op 19 januari 2012 plots de mededeling dat Kodak in de VS ‘Chapter 11’ heeft aangevraagd voor het Amerikaanse deel van Kodak – een status die vergelijkbaar is met het Nederlandse ‘uitstel van betaling’, maar in de VS ruimte biedt aan het eigen management om zelf, onder toezicht van een rechtbank, aan een oplossing te blijven werken.

Belangrijke stap

Perez maakt de rekening op: er zijn sinds 2003 13 fabrieken en 130 foto-ontwikkelcentrales gesloten en er zijn 47.000 banen verdwenen. “We zetten nu een belangrijkste stap om onze transformatie af te ronden.” Er zal opnieuw worden gereorganiseerd en de verkoop van (niet-strategische) patenten moet voor nieuw kapitaal zorgen. Dat laatste plan loopt anders dan gedacht: de veiling in september brengt lang niet de gehoopte 2 miljard dollar op en wordt zonder eindresultaat beëindigd. Pas in januari 2013 wordt een pakket patenten verkocht aan een consortium, met daarin onder andere Google en Apple, voor 527 miljoen dollar.

Drupa 2012

Ondertussen staat Kodak in mei 2012 gewoon weer op drupa, waar het onder andere de snellere Prosper 6000 XL lanceert. Perez toont zich strijdbaar als hem kritische vragen over de situatie bij Kodak worden gesteld. Kodak zal in 2013 herrijzen als een nieuw bedrijf, gespecialiseerd in digitale beeldtechnologie en materiaalontwikkeling, luidt de boodschap. Hij ontkent desgevraagd dat ‘Chapter 11’ al tot zijn aanvankelijke scenario’s behoorde, maar zegt dat er uiteindelijk geen andere keuze was om het bedrijf ook financieel weer orde te krijgen.

Focus op Commercial Imaging

Ook tijdens de Innovationdays 2013 van Hunkeler in februari toont Kodak zich zelfverzekerd: “Halverwege dit jaar is alles achter de rug.” Er staan nog twee bedrijfsonderdelen in de etalage, Personalized Imaging (onder andere Kodak Picture Kiosk) en Document Imaging (onder anders scanners). Vervolgens wil Kodak zich dan als Commercial Imaging specialist presenteren en zich concentreren op twee segmenten: ‘Digital Printing and Enterprise’ (met daarin bijvoorbeeld NexPress en Prosper) en ‘Graphics, Entertainment en Commercial Films’ (met daarin onder andere offsetplaten en prepress-activiteiten). Kodak heeft daarmee een aantal specifieke markten op het oog: verpakkingen, functional printing (bijvoorbeeld gedrukte elektronica) en digital printing. Zodra de juridische restricties van ‘Chapter 11’ wegvallen belooft Kodak in deze markten een aantal belangrijke samenwerkingsverbanden met technologiepartnersbekend te zullen maken.

Fundament gelegd

Ondanks een met 20 procent gedaalde omzet van 4,11 miljard dollar over 2012 en een verlies van 1,38 miljard (inclusief ruim 1 miljard vanwege de reorganisatiekosten), weet Antonio Perez het in maart zeker: “We hebben het fundament gelegd voor een winstgevende, duurzame toekomst.”

De website van Kodak.com op 3 september 2013

Perez blijft na 3 september nog uiterlijk een jaar aan als CEO van Kodak.

Meer details over de toekomstplannen van Kodak worden in de komende dagen verwacht.

[Dit artikel verscheen eerder in de vakbladen Graficus en Grafisch Nieuws]